"Als je goed bent voor de koe, is de koe ook goed voor jou"

Interview met Jan Vlooswijk over het runnen van een melkveehouderij

De vader van Jan Vlooswijk startte begin jaren ’70 een melkveehouderij in de Utrechtse plaats Benschop. Met 30 koeien was hij destijds een grote speler. Inmiddels runt Jan op hetzelfde terrein een hypermodern boerenbedrijf, waar mensen uit binnen- en buitenland naartoe komen om er te leren over zijn innovatieve stal, efficiënt werken en dierenwelzijn. Door dag en nacht voor zijn dieren klaar te staan, levert Jan hoge kwaliteit zuivel, die onder meer bij ALDI in de schappen terechtkomt.

Je vader was ook een melkveehouder. Is het altijd je droom geweest om zijn opvolger te worden?

‘Nou, om eerlijk te zijn was het vroeger mijn droom om dierenarts te worden. Ik was altijd al met dieren bezig, en op mijn tiende had ik al tientallen geiten en konijnen. Maar toen ik hoorde wat voor opleiding je nodig hebt om dierenarts te worden, heb ik er vanaf gezien. Toen ik 16 werd wist ik zeker dat ik koeienboer zou worden. Naast de ervaring die mijn vader overbracht heb ik daartoe verschillende opleidingen gevolgd, en ben ik veel gaan leren over de melkveehouderij. Sinds twee jaar heb ik het bedrijf helemaal overgenomen van mijn ouders, nadat we de vijftien jaar ervoor in een maatschap hebben samengewerkt.’

Wat zijn de verschillen tussen het melkveehoudersbedrijf van de jaren ’70 en nu?

‘Veel inzichten zijn veranderd, net als de omgeving. In 1972 was je met 30 koeien al een grote boer. Nu ben ik met mijn 130 melkkoeien een boer van iets bovengemiddelde omvang, maar ik kan het bedrijf wel alleen runnen. Er is natuurlijk ontzettend veel geautomatiseerd. Dat betekent dat je als ondernemer, als boer, andere vaardigheden nodig hebt. Mijn vader loopt hier nog altijd rond en zegt dan vaak: dit hadden ze 30 jaar geleden moeten uitvinden.’

Dus jouw werkdag ziet er heel anders uit dan die van je vader?

‘Vroeger werd het ritme hier bepaald door het melken dat twee keer per dag handmatig moest gebeuren: ’s ochtends en ’s avonds om zes uur. Ik sta nog altijd om zes uur op, maar dat is meer om de koeien na te lopen. Inmiddels bepalen koeien namelijk zelf wanneer ze gemolken willen worden. Ze maken daarvoor gebruik van melkrobots, waar er twee van in de stal staan. Dat is een enorme verandering, die ervoor zorgt dat de belasting op de uiers veel minder is. Koeien leveren soms wel 60 liter melk per dag. Dan is het natuurlijk veel fijner om regelmatig gemolken te kunnen worden, en sommige koeien lopen wel vier keer per dag naar de robot. Het is ook fijner voor het bedrijf, want de koeien leveren op die manier meer melk, van hogere kwaliteit.

Tijdens de ochtendronde bekijk ik de computer, die aangeeft welke koeien nog niet uit zichzelf naar de robot zijn gelopen, meestal een stuk of drie. Vervolgens verwissel ik het melkfilter bij de melktank. Op dat moment check je de kwaliteit van de melk. Klopt het gehalte van zout, vet en eiwit? En hoe is het met de hygiëne en de kleur?

Daarna krijg ik, ook van de computer, een lijstje met koeien die ik even moet observeren, bijvoorbeeld omdat ze weinig hebben gegeten of gedronken. Een koe drinkt gemiddeld 120 liter water per dag. Als ze veel minder drinkt of eet, loop ik door de stal naar de betreffende koe om te kijken of er wat aan de hand is. Dat soort dingen weet je nooit van te voren: elke dag is het weer afwachten. Na het ochtendrondje ga ik om 07:30 ontbijten met mijn gezin. Want ook daar moet worden opgestart. Daarna ga ik weer naar buiten om de kalfjes eten te geven, en gaan de koeien naar buiten.’

De stal die jouw koeien huisvest is een bijzondere, mede door de melkrobot waarover je net vertelde. Wat maakt hem verder speciaal?

‘Naast de melkrobot hebben we ook een mestrobot, die 24 uur per dag rondrijdt om de stal schoon te houden. Ook het voeren gebeurt grotendeels automatisch, waardoor het voedsel beter over de koeien kan worden verdeeld. Dat levert minder problemen op in de natuurlijke pikorde, waardoor je veel minder conflicten tussen de koeien onderling hebt.

Maar dat is nog lang niet alles. De vloer van onze stal bestaat voor een groot deel uit rubber, dat is lekker zacht aan de klauwen van de koe. Ook hangen er drie automatische massageborstels. Die werken op dezelfde manier als de melkrobots. Heeft een koe last van stof, jeuk of vliegen, dan kan zij er zelf naar toe lopen om te worden geborsteld. Loopt de temperatuur in de stal op tot boven de 20 graden, dan gaan er automatisch ventilatoren aan. Ik zeg wel eens gekscherend dat mijn koeien het beter hebben dan de bejaarden in het bejaardenhuis. Het is misschien een rare vergelijking, maar ik wil ermee zeggen dat ik enorm met die koeien bezig ben. Want het is zo: als jij goed bent voor de koe, is de koe goed voor jou.’

Hoe kun je merken dat een koe in goede gezondheid is?

‘Je merkt dat aan allerlei zaken. Bijvoorbeeld aan de hoeveelheid melk die ze geven, maar ook aan de kwaliteit van die melk. De melk die een koe geeft wordt doorgemeten. Als er afwijkende waarden zijn, is dat reden om een koe te onderzoeken.

Een andere belangrijke indicator is het celgetal. Dat is een graadmeter voor de uiergezondheid, een kwaliteitseis waar alle melkveehouders aan moeten voldoen. Een hoog celgetal duidt soms op een slechtere uiergezondheid. Op ons bedrijf zie je dat het celgetal laag blijft, omdat koeien zelf kunnen bepalen wanneer ze gemolken worden. Het is veel minder belastend voor de uiers.

Tel al deze factoren bij elkaar op, en je hebt een gezonde en tevreden koe. Dat zie je niet alleen aan de productie van hoogwaardige zuivel, maar bijvoorbeeld ook aan de leeftijd. We merken dat onze koeien ouder worden.’

Koeien zijn een groot deel van het jaar buiten, in de wei. Waarom is het toch belangrijk om veel in een goede stal te investeren?

‘De koeien zijn inderdaad veel buiten, 120 dagen per jaar en minimaal zes uur per dag. Dat is belangrijk en bovendien een prachtig gezicht dat voor veel mensen herkenbaar is. Maar feit is wel dat de koeien het grootste deel van het jaar binnen staan. Dan moet je zorgen dat de basis op orde is, dat je stal goed is.’

Jij leerde het vak van je vader en op verschillende vakopleidingen. Vind je het zelf belangrijk om je kennis over de melkveehouderij te delen met volgende generaties?

‘Daar kan ik zeker van genieten en ik vind het ook belangrijk. Zelf ben ik veel in het buitenland geweest om kennis op te doen, nu kan ik de rollen omdraaien. Ik krijg ook veel internationale gasten op bezoek, die komen bekijken hoe het er in een innovatieve stal aan toegaat. Ik heb zelfs een keer de ministerraad van Ethiopië op bezoek gehad.

Mijn boerderij is een erkend werk-leerbedrijf voor stagiairs, die hier soms zelfs voor korte tijd intern komen. Daarnaast ben ik docent op het mbo. Ik geef praktijkles over de voeding, koegezondheid, fokkerij, geboortezorg, jongvee en huisvesting. Met de leerlingen in overall en laarzen tussen de dieren staan. Je hebt weliswaar andere skills nodig om boer te zijn dan vroeger, die kennis van de praktijk kun je zeker niet missen.

Daarnaast komen er twee ochtenden per week basisschoolklassen langs, van 09:00 tot 11:00. We doen dan een rondleiding, spelletjes en opdrachten. De kinderen vinden het geweldig, maar de begeleiders/ouders leren misschien nog wel meer.’

Waarom laat je zo graag zien wat je doet?

‘Veel mensen hebben geen idee meer wat er op een boerderij gebeurt. En onbekend maakt onbemind. De laatste twee jaar merk ik dat melkveehouders in een negatiever daglicht zijn komen te staan. Dat vind ik echt jammer, en daar wil ik graag wat aan doen. Volgens mij bereik je het meeste door het gesprek aan te gaan, door te vertellen en te laten zien op ons bedrijf. En al gaat het maar om twee klasjes per week – ik denk dat alle beetjes helpen. Laat de mensen beleven hoe het is en wat je doet, vertel het eerlijke verhaal.’

Waar ben je het meest trots op?

‘Het is mooi om een boterham te kunnen verdienen door één te zijn met de natuur. Boer zijn is ook echt een way of life. Ik vind het prachtig om elke dag met die dieren bezig te zijn, dag en nacht voor ze klaar te staan en goede kwaliteit zuivel te maken.’